“Het maakt niet uit wat ik doe of zeg, ze pakken mij toch steeds weer.”

Moeder Jozien meldt zich via de huisarts bij Molendrift. Patrick gaat elke dag huilend naar school. Ze kan het als moeder niet langer aanzien. “Zo gaat het al jaren”, vertelt ze in tranen bij de intake, “al stap ik duizend keer die school binnen, niemand luistert naar mij, niemand doet iets en ondertussen gaan wij er allemaal aan kapot.” Patrick is een stille jongen. Hij wordt bijna dagelijks gepest op het schoolplein; schoppen en slaan, Patrick komt geregeld met blauwe plekken thuis. Maar op school laat hij niets merken. Thuis ontlaadt de spanning zich. De ouders voelen zich wanhopig, veel geschreeuw en ruzie.

Bij de intake blijkt dat moeder en vader beiden een pestverleden hebben. Een pedagogisch gezinsbegeleidster van de GGD probeert de ouders in hun opvoeding te ondersteunen. Patrick heeft twee jaar geleden een weerbaarheidstraining gehad. Het lijkt of hij zich sindsdien, zo onzichtbaar mogelijk probeert te gedragen. “Het maakt niet uit wat ik doe of zeg, ze pakken mij toch steeds weer.” Nog geen 2 maanden later is het pesten gestopt. Patrick stapt ’s ochtends vroeg uit bed, eet zijn boterhammen en rent naar school. Jolanda Kroezen, orthopedagoog generalist bij Molendrift, heeft alle betrokkenen in overleg met Jozien en vader Mark bij elkaar geroepen om te zorgen dat alle inspanningen gebundeld werden, gericht op een zelfde doel. Samen1Plan zorgde er voor dat iedereen alert bleef en op tijd deed wat was afgesproken. Jozien en Mark kregen weer vertrouwen in de hulp, die zij kregen. Zij konden de vooruitgang zien en voelden zich eindelijk gesteund in hun strijd tegen het pesten.

Jolanda Kroezen signaleert al bij de intake een hoge mate van stress bij de moeder. “Ze zit emotioneel vol en vertelt huilend dat ze het pesten niet meer aankan. Als ik doorvraag, blijkt dat ze zelf veel gepest is en daar nu nog veel last van heeft. Als haar zoon gepest wordt, spreekt ze de daders en hun ouders op het schoolplein aan; zichtbaar kwaad en weinig effectief. Moeder beklaagt zich bij school, maar vindt daar weinig gehoor. Patrick is al eens op weerbaarheidstraining geweest, zonder effect. Het pesten gebeurt in het geniep en de school lijkt ook niet goed te weten wat ze verder kunnen doen. Vader is ook gepest, maar heeft de pesters letterlijk van zich afgeslagen. Een advies waarmee zijn zoon niets kan. 

Omdat Patrick de situatie stilzwijgend over zich heen laat komen, ontlaadt de spanning zich thuis. De ouders voelen zich wanhopig, waardoor ruzies steeds weer oplaaien. De gezinsbegeleidster probeert ouders handvatten te geven, waarmee zij de escalaties om kunnen buigen, maar heeft geen contact met school. Het pesten van Patrick is de eerste, acute bron voor alle stress, was mijn inschatting. Hier moest actie op worden ondernomen.”

Jolanda besluit al snel dat de situatie gecompliceerd is, zich niet beperkt tot Patrick. Moeder lijkt met al haar goede bedoelingen de situatie te verergeren. Haar woede en frustratie staan zo voorop, dat niemand nog luistert. De gezinshulp en school werken los van elkaar; er is geen gezamenlijke aanpak. Patrick houdt zich groot, maar ziet elke dag tegen school op. Het liefst blijft hij thuis. Jolanda neemt na overleg met Jozien contact op met de intern begeleider van de school en met de pedagogisch gezinsbegeleider van de GGD. Ze stelt voor om met Samen1Plan te werken. Als iedereen akkoord is, kan samen met Jozien een plan geopend worden. Alle betrokkenen zien de noodzaak en grijpen de kans aan om een doorbraak in de situatie van Patrick te realiseren.

Patrick krijgt een schrift mee naar school, waarin hij de situaties kan opschrijven waarin hij gepest wordt. Moeder krijgt de opdracht zich afzijdig te houden, om zo een situatie te creëren waarin Patrick zelf kan oefenen met nieuw gedrag. De school gaat met de NoBlame-methode aan de slag. De intern begeleider is enthousiast en formeert een groepje leerlingen die Patrick kunnen steunen. In het groepje zit ook een aantal pesters. Ze praten over hun eigen gedrag en hoe ze anders zouden kunnen reageren. De bedoeling is dat de leerlingen uit dit groepje elkaar corrigeren en zo Patrick helpen te veranderen. De juf controleert met Patrick elke week zijn schriftje; hoe gaat het en is er nog iets gebeurd?

Jolanda ziet Patrick wekelijks en af en toe is zijn moeder ook bij de begeleiding aanwezig. Ze leren het verschil tussen plagen en pesten, zodat Patrick reacties van anderen beter leert in te schatten. Belangrijker zijn de gedragsoefeningen. Aan de hand van een kaartspel oefenen ze op pestsituaties. Elke kaart beschrijft een lastige situatie. Hoe reageer jij als iemand je uitscheldt voor homo? 

• Je kunt kwaad worden en erop los slaan: de knokreactie. 
• Je kunt hard huilend weglopen: de wegkruipreactie. 

Of je kunt adequaat reageren, het probleem aanpakken. Gewoon doorlopen en misschien wel helemaal niets terugzeggen…. De NoBlame-methode werpt sneller dan verwacht zijn vruchten af. Het pesten stopt vrijwel onmiddellijk en heeft als bijkomend prettig effect dat de sfeer in de klas in het algemeen sterk verbetert. Patrick haalt opgelucht adem. Hij beschikt over een bijzondere veerkracht. Ondanks jarenlang pesten is zijn zelfvertrouwen en het vertrouwen in anderen niet gebroken. Nu zijn klasgenoten hem niet meer uitzonderen, maar betrekken in het spel, durft hij zelf ook initiatief te nemen. Hij sluit zich aan en wordt door een van de pesters gevraagd om na schooltijd samen te spelen. 

Moeder wordt voor haar pijnklachten en depressieve gevoelens behandeld, maar is een stuk rustiger nu de last van haar schouders is genomen. De gezinsbegeleider signaleert positieve effecten thuis. Jolanda besluit met haar en de ouders de laatste trainingssessies opvoedingsvaardigheden over te nemen. Jolanda: “Meer vanuit preventief oogpunt dan uit behandelingsnoodzaak.” De doorbraak in het pestgedrag, die ze zo snel hebben bereikt, maakt dat de ouders thuis een stuk kalmer kunnen reageren.

Jolanda: “Kijk, het dossier is op 7 november in Samen1Plan aangemaakt. Ik heb in overleg met Jozien zoveel mogelijk voorbereid, de basale gegevens in het systeem gezet, de betrokkenen en verantwoordelijken gekoppeld en de doelen van het plan geformuleerd en geregistreerd. Op moment dat we samenkwamen hadden we daarmee al een houvast. Dat moment was natuurlijk cruciaal. Dat we om de tafel gingen zitten en moeder, vader en Patrick op de computer konden zien, hoe we alle losse elementen tot één plan hadden samengevoegd. Dat vader en moeder ook letterlijk konden zien dat in de computer stond, wat we samen hadden bedacht. Dat elk doel en elke actie een verantwoordelijke kreeg toegewezen. Dat hun eigen rol ook werd benoemd en dat ze zelf de woorden nog konden veranderen, tot er stond waar zij tevreden mee waren. Dat we niets waren vergeten.”

Jolanda: “Samen1Plan is in de eerste plaats een methodiek. Vanuit de gezamenlijke doelen volgen de acties en de verantwoordelijkheden. Wie doet wat, wanneer. Door deze afspraken op één plek vast te leggen, die altijd voor iedereen inzichtelijk en toegankelijk is, voorkom je verwarring. Iedereen weet wat hij of zij moet doen en kan volgen wat anderen doen en of dat inderdaad al gebeurd is. Samen1Plan kent ook een agenda. Hulpverlening werkt als de volgorde, waarin je doelen benoemt en acties plant ook afgestemd zijn. 

Toen het pesten was gestopt en de sfeer thuis daarmee snel verbeterde, kwam moeder aan haar eigen pestverleden toe. Dat was het moment waarop hulp voor haar ook effectief kon worden ingezet. De logische structuur dwingt niet, maar helpt wel te ordenen. Vervolgens is Samen1Plan flexibel in te passen, naar de werkelijkheid van dat moment.”

Jolanda: “Essentieel was het moment dat moeder huilend opbelde, nadat Patrick weer was gepest, ergens in de tweede week. Ze dreigde Patrick thuis te houden. Ik heb haar kunnen overtuigen dat dat geen oplossing zou bieden, dat een situatie die jaren heeft geduurd, niet in 1 week is op te lossen. Door een korte notitie in het systeem was iedereen meteen op de hoogte; dat scheelde me talloze telefoontjes en mailtjes. Zo bleven we op een lijn en kon iedereen door met zijn acties. Zonder Samen1Plan had een dergelijk moment tot verwarring en afwijkende acties kunnen leiden, zonder dat anderen daar meteen weet van hebben.”

Jolanda: “Hoe gecompliceerder een situatie, hoe meer betrokkenen; hoe groter de voordelen. Het systeem bespaart veel tijd, door snelle communicatie, korte lijnen, en dwingt tot actie. Jouw naam staat erbij, met een datum; ook als je niets doet, valt dat op. Die basale afspraken garanderen dynamiek en voortgang in het hulpverleningstraject. Het gezin van Patrick is een goed voorbeeld, waar die transparantie, het directe inzicht in de afspraken, de voortgang in de uitgezette acties, er voor heeft gezorgd dat het vertrouwen in de hulp hersteld werd. Daardoor raakte iedereen weer gemotiveerd en zijn de doelen snel gehaald. De hulp aan Patrick kon in januari al stoppen. Moeder zie ik nu nog om de twee weken. Zij verwerkt nu haar eigen (pest)problemen en leert vaardigheden om als persoon sterker te worden en een goede balans te vinden voor zichzelf en haar gezin.”